Notitie uit 1940
Geschreven door de heer H.P. van der Werff (1870-1956) in 1940 (70 jaar oud).
Langewijk/Noorderdwarsvaart
(letterlijk overgenomen uit de originele notitie)
Houten schepen werden vroeger meest in groote schuren gemaakt. 25 a 30 cm boven de grond. In de schuur had dat voor, dat men tegen de balken en steilen kon stutten en schoren.
In de schuur werden dwarsover Schammels geplaats, zijnde eiken 2 dms. planken ter breedte van 30 cm, goed waterpas, stevig met paaltje bevestig in de grond, en voor verzakken nog plankjes er onder geslagen.
De Schammels 3 meter tusschen ruimte. Voor de Stevens hadden we mallen gemaakt, voor de groote en kleine schepen. De kiel was zoolang dat hij onder beide (voor en agtersteven) door liep, de beide Stevens dus verband.
Geen spijkers maar greinen nagels werden daarvoor gebruikt.
Het vlak werd gelegd, eiken leggers er over ook weer vast met greinen nagels.
Vijf leggers bleven eerst los, daarvan werden 5 Spanten gemaakt even wijdig verdeelt over het schip.
Ieder Spant bestaad uit een legger, een oplanger die staad op de kop van de legger en raakt tot onder de legwarings en over de lasch van legger en oplanger komt een in hout, ook wel genoemd krommer, die beide verenigd en met bouten wordt vast gemaakt tot een geheel.
Met de vijf Spanten hebben we een goede steun om het omschot of boegen vast te maken.
En ook de Welling en Scheergangen kunnen daar aan worden bevestigd. De hoogte van die vijf Spanten geven dus aan de hoogte van legwaring en dekken.
Ook hebben we de onderkant van de wellings aan gegeven met een zagesneê op de Spanten.
De hoogte van de onderkant Stuiten wordt aangegeven op voor en agter Steven, dat wordt dus een lijn met de welling onderkant.
Meevaren op de Æbeline in 2023
De Æbelina vaart met sponsoren, verschijnt op evenementen, en opstappers kunnen (zeilend) kennismaken met dit prachtige beurtscheepje. Kijk voor informatie over 2023 bij Meevaren op de Æbelina of kies meteen Boekingen voor een afspraak.
De datums van de opstappersmiddagen in 2023 zijn: 18 en 25 juli en 1, 15, 22 en 29 augustus. Start om 13.00 uur. Terugkomst tussen 16.00 en 17.00 uur, afhankelijk van de (weers)omstandigheden. Bij windkracht 5 of meer worden vaartochten mogelijk geannuleerd.
Voor opgave en verdere inlichtingen, bel met 06-16933805 of mail naar
Boegbranden
Soms gebeurde het dat het s morgen vroeg moest in de winter.
Wij jongens van 10 en 12 jaar, vroegen dan s avonds Heit mat moanier ik boegbrane?
Wij waren daar zeer op gesteld. S avonds alles gereed, de planken s avonds in een takel gehangen, want het ging altijd bij tween gelijk, volgens 1 roede aan iedere kant van het schip gelijk op, al naar maate er meer bocht in de plank kwam, kon hij hooger getrokken worden, de plank kwam op ronde 5/4 dms ijzeren bout lang +- 70 cm aan die bout moet ook hangen de haak, waar in de koepanne ruste waar mede men brande die haak was 25 cm lang, het was dus 25 cm ruimte. De koepan was onder niet dicht, maar met een ruster het eind van de koepan een houten handvatsel, de gehele lengte koepan 2 meter.
Het ronde brand ijzer is +- 1/2 meter van end plank. Later als we branden schuift de plank al maar op van 1/2 tot 75 cm, dan 1 meter - 1,25 - 1,50 al maar door tot eindelijk de gehele bocht er in is.
Op het eind van de plank kwam een knijper, eerst een ketting, met vierkante bout, dan de knijper tusschen kettingen en plank aan de boven kant, fijtlijk verlengde de knijper de plank met 2 meter, op het uiterste end der knijper werden zware kettingen gehangen en zware stukken ijzer gelegd zoodat de plank al boog voordat het vuur er onder kwam.
Wij branden met eiken kap-spanen Soms ook met heidebossen, een emmer met water steeds bij de hand een zwabber, zijnde een end uitgeraffeld touw van een pols dikte van onderen mogt de plank niet branden. Hij verliest daardoor in dikte dan maar goed zwabberen van onder en van boven ook maar goed nat houden, almaar door nat hoe beter hij buigt.
Heit houdt de roede er zoo nu en dan bij, en al maar door de plank 25 a 30 cm verschuifen, tot dat hij eindelijk mooi naar de roede staad.
Om 6 uur begonnen 7 1/2 uur klaar dan kwamen de knechten en kan hij nog warm worden bij gezet. Uit school gekomen even kijken. Hoe stiet hij er bij? Nou mooi hij hie nu agerteren en bietsje Schelver kent, maar dat schave wij der wol bij.
Hoe kwamen wij aan hout.
De langste en dikste balken Wellings kwamen van Oppedijk Ijlst en het andere voor berghout, stuiten, kromhout enz werden gekocht op de houtverkoopings voor al re Olderterp en Beetsterzwaag maar dan moest eerst dat hout worden gezien staande op stam, dat begon ookm al weêr in de winter omstreek de kerstdagen én Nieuwjaar las mem dan in de Courant Houtverkooping te Olderterp in het witte huis. S middags om 12 uur. Om dat hout niet op te drijven deden Vader en Oom Oebele meestal samen, dan was Oom s morgens 5 uur bij ons te drachten Noorderdwarsvaart hij had dan al 1 uut geloopen van af het Buitensverlaat, en dan ging het verder over Ureterp eerst naar Bakkeveen dan zijn we daar om 7 uur, halfacht en kunnen de boomen wel zien Verder naar Duurswoude ook boomen en te Wijnjeterp Olderterp ook nog boomen zien en dan in het Witte huis eerst wat koffie drinken en de boomen voor de eerste keer oproepen en onderbod brengen waarvan dan meinergeld werd gegeven. Dan een uur pause dan konden we eeten in het Witte huis van ( 1,00 de persoon best een goeie bal gehakt aardappels en groente en de man 1/2 fles wijn, daar na de percelen weer doorroepen, met verhoogd geld. Dan was het ook donker als de verkooping was afgeloopen Op de werff aan de Noorderdwarsvaart waren gewoonlijk 2 in de schuur in aanbouw en 1 buiten de schuur veel modder schepen gemaakt van 28 en 30 ton die de klei modder brachten van de terpen naar Drachten en Drachtster Companie, Ureterp en Bakkeveen
Ook wel gebouwd veel houten bokken en pramen, veerschepen, Zeelanders korte Holle Schepen. Beurtschip U.O. de Jong van Drachten op Amsterdam. Matte Schepen naar Blokzijl ook Schipper Pander de vader van Pier Pander voeren ook in de omtrek met matten en tapijten.
Pier Pander toen nog een jongen was bij ons veel in de helling schuur, houtjes en plankjes genoeg voor wat Snijwerk. Tot dat hij maakte een heer zittende op een paard, die aan een bedelaar iets gaf, velen kregen dat te zien wat welligt ten gevolge had dat hij wat opleiding kreeg en later is geworden de beroemde beeldhouwer Gezeten in zijn infalieden.
Vader Pieter Haikes vd Werff 1845-1900
Oom Oebele Haikes vd Werff 1847-1929
Gepubliceerd met toestemming van Het Fries Scheepvaartmuseum te Sneek.